Nếu bạn mới bắt đầu tìm hiểu về tiếng Trung Quốc hoặc đang có ý định học tiếng Trung, hẳn bạn sẽ thắc mắc: Chữ Hán có phải tiếng Trung không? Hai khái niệm này liệu có phải là một hay là hai đối tượng hoàn toàn khác biệt? Đây là câu hỏi rất phổ biến, đặc biệt với những ai vừa tiếp xúc với nền văn hóa Trung Hoa hoặc muốn nghiên cứu về ngôn ngữ Trung Quốc.
1. Định nghĩa chữ Hán là gì?
Chữ Hán (còn gọi là Hán tự hoặc Hán văn, chữ Hán: 漢字) là hệ thống chữ viết tượng hình cổ xưa xuất hiện từ hơn 3000 năm trước tại Trung Quốc. Ban đầu, chữ Hán được dùng để ghi chép ngôn ngữ của người Hán – dân tộc chiếm đa số ở Trung Quốc.
Tính đến hiện nay, chữ Hán đã phát triển thành một hệ thống cực kỳ đồ sộ với hơn 50.000 ký tự (theo từ điển Hán ngữ), dù thực tế chỉ khoảng 3.000 – 5.000 chữ được dùng phổ biến trong đời sống hàng ngày.
2. Tiếng Trung là gì?
Tiếng Trung (tiếng Trung Quốc, tiếng Hoa, tiếng phổ thông Trung Quốc – 普通话 / Pǔtōnghuà) là ngôn ngữ nói, được tiêu chuẩn hóa dựa trên tiếng Quan thoại Bắc Kinh. Ở Việt Nam, người ta hay gọi là tiếng Trung, tiếng Hoa, tiếng phổ thông, hoặc đơn giản là Trung Văn.
Tiếng Trung là ngôn ngữ giao tiếp của người Trung Quốc hiện đại, là một trong sáu ngôn ngữ chính thức của Liên Hợp Quốc, và cũng được nói tại Đài Loan, Singapore, Malaysia cùng cộng đồng người Hoa trên toàn thế giới.
3. Phân biệt chữ Hán và tiếng Trung: Không phải là một!
Rất nhiều người nhầm lẫn rằng chữ Hán chính là tiếng Trung. Nhưng thực tế, chữ Hán chỉ là hệ thống chữ viết, còn tiếng Trung là ngôn ngữ nói.
Cụ thể:
- Chữ Hán: là hệ thống ký tự dùng để ghi lại ngôn ngữ Trung Quốc (và từng được Nhật, Hàn, Việt sử dụng để ghi chép trước đây).
- Tiếng Trung: là ngôn ngữ nói của người Trung Quốc ngày nay, chủ yếu sử dụng chữ Hán để ghi lại.
Ví dụ: Một người Việt học tiếng Trung sẽ học cách nói, nghe, đọc và viết. Trong đó, phần đọc – viết chính là học chữ Hán. Nhưng phần nói – nghe lại liên quan tới phát âm, ngữ điệu của tiếng Trung hiện đại.
4. Nguồn gốc và sự phát triển của chữ Hán
Chữ Hán ra đời khoảng 1200 TCN, khởi đầu là các chữ tượng hình trên xương, mai rùa (giáp cốt văn), sau đó phát triển qua nhiều thời kỳ: kim văn (trên đồng), tiểu triện, lệ thư, và cuối cùng là khải thư – dạng chữ gần giống hiện nay.
Đến thế kỷ 20, để dễ học, chính phủ Trung Quốc tiến hành cải cách chữ Hán, cho ra đời chữ Hán giản thể (简体字). Tuy nhiên, chữ Hán phồn thể (繁體字) vẫn được sử dụng rộng rãi tại Đài Loan, Hồng Kông, Ma Cao.
5. Vai trò của chữ Hán trong tiếng Trung
Chữ Hán là hệ chữ viết chính thức duy nhất của tiếng Trung. Điều này đồng nghĩa, muốn học tiếng Trung hiệu quả, bạn cần học cách đọc, viết và ghi nhớ chữ Hán.
Tuy nhiên, bạn cũng sẽ gặp các công cụ hỗ trợ như bính âm (Pinyin) – hệ thống phiên âm bằng chữ La-tinh để ghi chú cách đọc chữ Hán. Dù vậy, Pinyin chỉ giúp phát âm chứ không thay thế hoàn toàn được chữ Hán.
6. Tiếng Trung và chữ Hán trong các quốc gia khác
Ngoài Trung Quốc, chữ Hán từng là hệ thống chữ viết dùng ở các nước Á Đông như Nhật Bản (Kanji), Hàn Quốc (Hanja), Việt Nam (chữ Nôm, chữ Hán cổ). Nhưng hiện tại, mỗi nước đã phát triển ngôn ngữ viết riêng, tuy vẫn còn ảnh hưởng mạnh từ chữ Hán.
7. Các biến thể của chữ Hán: Giản thể và Phồn thể
- Chữ Hán giản thể: Được sử dụng tại Trung Quốc đại lục, Singapore, Malaysia. Các nét được lược giản để dễ viết, dễ nhớ.
- Chữ Hán phồn thể: Sử dụng tại Đài Loan, Hồng Kông, Ma Cao. Có hình thức cầu kỳ, giữ lại nét cổ xưa.
Khi học tiếng Trung, bạn cần xác định nên học loại chữ nào tùy theo mục đích sử dụng (ví dụ: đi du học, kinh doanh với Đài Loan hay Trung Quốc…).
8. Vậy, chữ Hán có phải tiếng Trung không?
Chữ Hán KHÔNG phải là tiếng Trung, nhưng là phần thiết yếu của tiếng Trung.
Có thể hình dung đơn giản:
- Tiếng Trung = Ngôn ngữ nói + hệ thống chữ viết (chữ Hán)
- Chữ Hán = Bộ ký tự dùng để ghi lại ý nghĩa tiếng Trung
Người Trung Quốc giao tiếp hàng ngày bằng tiếng nói (tiếng phổ thông), còn khi viết thư, tin nhắn, ghi chép… sẽ sử dụng chữ Hán.
9. Học chữ Hán có khó không? Vì sao cần học chữ Hán khi học tiếng Trung?
Học chữ Hán là thử thách lớn nhất với đa số người mới bắt đầu học tiếng Trung Quốc. Chữ Hán không giống bảng chữ cái alphabet, mỗi chữ là một ký tự riêng biệt, phải nhớ cả hình và ý nghĩa.
Tuy nhiên, nắm vững chữ Hán sẽ giúp bạn:
- Đọc hiểu tiếng Trung tốt hơn
- Viết đúng, dùng đúng từ ngữ
- Hiểu sâu văn hóa Trung Quốc
- Dễ học lên cao và sử dụng tiếng Trung trong học tập, công việc
10. Kết luận
Tóm lại, chữ Hán và tiếng Trung có liên quan mật thiết nhưng không phải là một. Chữ Hán là hệ chữ viết, còn tiếng Trung là ngôn ngữ nói hiện đại của Trung Quốc. Hiểu rõ sự khác biệt này sẽ giúp bạn học tiếng Trung dễ dàng và hiệu quả hơn, tránh nhầm lẫn khi tiếp xúc với tài liệu hay trao đổi cùng bạn bè quốc tế.