Khi tìm hiểu về tiếng Trung, chắc chắn bạn sẽ nghe đến hai khái niệm “giản thể” và “phồn thể”. Không ít người mới bắt đầu thường băn khoăn: Tiếng Trung phổ thông là giản thể hay phồn thể? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu thật chi tiết về hai hệ chữ này, vì sao lại tồn tại, chúng khác biệt ra sao, cũng như cách lựa chọn phù hợp khi học tiếng Trung hiện đại.
1. Khái niệm tiếng Trung phổ thông là gì?
Tiếng Trung phổ thông, tiếng Trung Quốc phổ thông, hay còn gọi là phổ thông Trung Quốc (汉语普通话 – Hànyǔ Pǔtōnghuà), là ngôn ngữ chuẩn được dùng trong giáo dục, truyền thông, công việc và giao tiếp chính thức ở Trung Quốc đại lục. Dù Trung Quốc có rất nhiều phương ngữ, tiếng Trung phổ thông vẫn là “cầu nối” giúp mọi người có thể hiểu nhau trên phạm vi toàn quốc.
Tiếng Trung phổ thông lấy phát âm tiêu chuẩn từ tiếng Quan thoại Bắc Kinh, có hệ thống ngữ pháp và từ vựng hiện đại, là ngôn ngữ được giảng dạy trong các trường học, sử dụng trong thi cử, phim ảnh, tin tức và các lĩnh vực chính thống.
2. Chữ Hán giản thể là gì? Vì sao lại có?
Chữ Hán giản thể (简体字) là hệ thống chữ viết đã được Trung Quốc cải cách và đơn giản hóa từ những năm 1950–1960. Việc giản lược nét chữ giúp cho người học, đặc biệt là thế hệ trẻ, dễ tiếp cận hơn, đồng thời thúc đẩy công cuộc xóa mù chữ trên diện rộng ở Trung Quốc đại lục. Hiện nay, toàn bộ sách giáo khoa, báo chí, tài liệu, biển hiệu và các văn bản hành chính ở Trung Quốc đại lục đều sử dụng chữ giản thể. Ngoài ra, tiếng Trung giản thể cũng là hệ chữ viết chính thức ở Singapore và Malaysia, nơi có cộng đồng người Hoa sinh sống đông đảo.
Ví dụ dễ thấy: từ “yêu” trong phồn thể là “愛”, còn trong giản thể chỉ còn “爱”. Hay từ “học” trong phồn thể là “學”, trong giản thể là “学”.
3. Chữ Hán phồn thể có gì đặc biệt?
Ngược lại với giản thể, chữ Hán phồn thể (繁体字) là hệ thống chữ viết truyền thống, lưu giữ nguyên vẹn các nét phức tạp của chữ Hán từ xa xưa. Hiện nay, chữ phồn thể vẫn là chuẩn mực chữ viết ở Đài Loan, Hồng Kông và Ma Cao. Đặc biệt, tại Đài Loan, chữ phồn thể gắn liền với các giá trị văn hóa, lịch sử và nghệ thuật lâu đời, đồng thời thể hiện sự tôn trọng truyền thống của người Hoa ở đây.
4. Vậy tiếng Trung phổ thông là giản thể hay phồn thể?
Đây chính là câu hỏi mà hầu hết người học tiếng Trung đều quan tâm ngay từ đầu. Tiếng Trung phổ thông hiện nay, nếu nói ở Trung Quốc đại lục, thì hoàn toàn sử dụng chữ Hán giản thể. Tất cả mọi giao tiếp chính thức, từ trường học đến các phương tiện truyền thông đại chúng, đều dùng giản thể.
Tuy nhiên, ở Đài Loan, người dân nói tiếng phổ thông nhưng lại sử dụng chữ phồn thể trong tất cả các văn bản chính thức, giáo trình và sách báo. Có thể nói, cùng là tiếng Trung phổ thông về mặt phát âm và ngữ pháp, nhưng về mặt chữ viết, Trung Quốc đại lục ưu tiên giản thể, còn Đài Loan, Hồng Kông và Ma Cao vẫn bảo tồn phồn thể.
5. Tại sao lại tồn tại hai hệ chữ: giản thể và phồn thể?
Sự tồn tại song song của hai hệ chữ này bắt nguồn từ lịch sử cải cách chữ viết ở từng khu vực. Sau năm 1949, chính phủ Trung Quốc quyết tâm cải cách giáo dục, đơn giản hóa chữ viết để tăng hiệu quả dạy và học, nhờ vậy chữ giản thể trở thành tiêu chuẩn. Ngược lại, Đài Loan, Hồng Kông và Ma Cao giữ nguyên phồn thể để duy trì bản sắc truyền thống, tôn vinh nghệ thuật và di sản chữ Hán lâu đời.
6. Ở đâu sử dụng giản thể, ở đâu dùng phồn thể?
Nếu bạn sinh sống hoặc có ý định học tập, làm việc tại Trung Quốc đại lục, Singapore hay Malaysia, hãy yên tâm học tiếng Trung giản thể vì đây là tiêu chuẩn chung tại các quốc gia, vùng lãnh thổ này. Ngược lại, nếu bạn quan tâm đến văn hóa truyền thống hoặc dự định sang Đài Loan, Hồng Kông, việc học chữ phồn thể sẽ là lựa chọn sáng suốt hơn, bởi toàn bộ sách báo, tài liệu chính thức tại những nơi này đều sử dụng chữ phồn thể.
7. Nên chọn học giản thể hay phồn thể khi bắt đầu học tiếng Trung?
Nhiều người mới học tiếng Trung thường lúng túng khi lựa chọn giữa giản thể và phồn thể. Thực tế, nếu mục tiêu của bạn là giao tiếp, làm việc với người Trung Quốc đại lục hoặc Singapore, Malaysia thì hãy tập trung học chữ giản thể để dễ hội nhập và tận dụng các tài liệu dạy học, sách báo, ứng dụng học tiếng Trung phổ thông hiện đại. Ngược lại, nếu muốn tìm hiểu sâu về văn hóa, văn học, lịch sử hoặc định hướng sang Đài Loan thì chữ phồn thể sẽ mang lại cho bạn nhiều giá trị hơn, bởi nó giúp đọc hiểu các tác phẩm cổ điển, tài liệu truyền thống một cách trọn vẹn.
Đặc biệt, rất nhiều người học tiếng Trung hiện đại lựa chọn bắt đầu với giản thể vì dễ học, dễ nhớ, sau đó học bổ sung phồn thể để mở rộng kiến thức và khả năng đọc hiểu khi cần thiết.
8. Phân biệt tiếng Trung phổ thông với tiếng Hoa và các phương ngữ khác
Một điểm lưu ý nữa: tiếng Hoa là cách gọi chung cho ngôn ngữ Trung Quốc, trong đó bao gồm nhiều phương ngữ như Quan thoại, Quảng Đông, Tiều Châu… Tiếng Trung phổ thông chính là tiêu chuẩn chung, còn các phương ngữ khác chủ yếu tồn tại ở từng địa phương và không có hệ chữ viết riêng biệt.
Dù học giản thể hay phồn thể, bạn vẫn đang tiếp cận tiếng Trung phổ thông hiện đại, bởi chỉ khác nhau ở hình thức chữ viết, còn phát âm, ngữ pháp và từ vựng đều theo tiêu chuẩn chung.
9. Kết luận
Tóm lại, tiếng Trung phổ thông là chữ giản thể khi bạn học ở Trung Quốc đại lục, Singapore hoặc Malaysia, và là chữ phồn thể nếu bạn học ở Đài Loan, Hồng Kông, Ma Cao. Việc lựa chọn hệ chữ nào phụ thuộc vào định hướng học tập, làm việc cũng như sở thích cá nhân của mỗi người. Dù chọn giản thể hay phồn thể, điều quan trọng nhất là bạn cần kiên trì và thực sự yêu thích hành trình học tiếng Trung của mình.
Hãy xác định rõ mục tiêu, lựa chọn đúng hệ chữ để bắt đầu, và đừng quên rằng: dù là giản thể hay phồn thể, tiếng Trung đều là cánh cửa mở ra kho tàng văn hóa rực rỡ của nhân loại.